Zniekształcona bezsilność AA

Rozmawiałem niedawno z kilkoma alkoholikami na temat zapić, złamania abstynencji, powrotów do picia, czy jak to sobie nazwiemy. Zauważyłem przy tej okazji, że choć niektórzy z nich nie byli nigdy na terapii odwykowej, to jednak w naszym AA-owskim przeterapeutyzowanym środowisku „kupili” i przyswoili sobie przekonania, wywodzące się właśnie stamtąd.

Podczas pierwszej rozmowy z terapeutką w poradni odwykowej…

Dowiedziałem się wtedy, że uzależnienie, choroba alkoholowa, to nie jest moja wina. Oczywiście, nie było żadnej wątpliwości, że jest konsekwencją wieloletniego nadużywania alkoholu, ale… ponoć nie moją winą. Jestem pewien, że takie właśnie postawienie sprawy było tam elementem przyjętej z góry strategii. Byłem przerażony tym, co sobie w życiu narobiłem, przygniatał mnie wstyd, poczucie winy, wyrzuty sumienia. Stwierdzenie: to nie jest twoja wina, w tamtym momencie nieco moje poczucie winy łagodziło, a to dawało szansę, że nie ucieknę od niego do butelki*.

Tak, alkoholizm to nie jest moja wina, ale już podczas pierwszych zajęć grupowych usłyszałem, że to ja sam odpowiadam za swoją abstynencję, a więc (w razie czego) zapicie to byłaby moja wina. Jednocześnie mnóstwo razy powtarzane były określenia „bezsilność, bezsilny”, znane mi też z mityngów AA i treści Kroku Pierwszego.

Dopiero po złamaniu abstynencji i doświadczeniu psychicznym, emocjonalnym i duchowym tej całej bezsilności, bo wcześniej była to raczej tylko sensowna nawet wiedza, logiczna informacja, zrozumiałem, że połączenie bezsilności i odpowiedzialności, nie trzyma się kupy. Te dwa elementy układanki nijak nie dawały się dopasować.

Nie mam siły, żeby gołymi rękami podnieść tysiąckilogramowy głaz. Nie mam siły (umiejętności, zdolności itd.), żeby latać w powietrzu, jak ptak, po prostu machając rękami. Straszono mnie konsekwencjami, a głaz jak leżał, tak leży. Wzmacniano mi motywację, a ja nadal nie latam. Czy nieruchomy głaz i nielatanie, to moja wina? Czy ja za to odpowiadam?

Bezsilność jest zero-jedynkowa, czarno-biała. Można mieć do czegoś trochę za mało siły, ale nie można być trochę bezsilnym. Rozumieli to zapewne pierwsi weterani. Jeśli jestem bezsilny, to niezbędną do przeżycia Siłę, muszę znaleźć gdzie na zewnątrz, poza mną. Czy będzie to Siła religijna, czy Twórcza Inteligencja Kosmosu, czy Pachamama, to już nie ma znaczenia. Na szczęście Jim Burwell przekonał Billa i innych, żeby w WK zawarli określenie „jakkolwiek Go pojmujemy”. Więc nieważne jaka to Siła – ważne, że skoro ja jej nie mam, to musi ona pochodzić z zewnątrz.

Czujemy, że potrzebne jest coś więcej niż ludzka siła, aby doprowadzić do całkowitej zmiany psychiki pacjenta. (WK, z 2018, s. XXXVIII)

Powtórzmy: alkoholik niekiedy nie ma skutecznej obrony psychicznej przed pierwszym kieliszkiem. Poza bardzo rzadkimi wyjątkami ani on sam, ani żaden inny człowiek nie potrafi jej zapewnić. Jego obrona musi nadejść od Siły Wyższej. (WK, z 2018, s. 43)

Jeśli mam pretensje do terapii odwykowej (w ogóle, na świecie), to o rozmycie pojęcia bezsilności, które teraz przypomina grę „tak, ale…”. Jesteś bezsilny, ale… Bo jeśli jakoś tam uświadomimy ci konsekwencje twojego picia, to staniesz się mniej bezsilny. Jeśli profesjonalnie popracujemy nad twoją motywacją, to może zdobędziesz trochę siły. Jeżeli pomożemy ci zdobyć wiedzę na temat choroby alkoholowej, to przestaniesz być tak bardzo bezsilny.

Wierzę, że mieli dobrą wolę, że naprawdę chcieli i starali się pomóc. Tyle tylko, że to nie chce działać. Po latach nowi terapeuci wierzą, i są w pełni przekonani, że nauczyli się i znają rozwiązanie problemu alkoholizmu, a jeśli ono nie działa, to najwyraźniej z winy alkoholika – za mało się angażował, za mało był zmotywowany, za mało wiedzy o swojej chorobie zdobył, może za mało doświadczył konsekwencji picia.

Do wszystkich, koszmarnych zwykle, skutków alkoholizmu dołożyli alkoholikom jeszcze wstyd, wyrzuty sumienia i poczucie winy. Za co? Otóż za… bezsilność wobec alkoholu. Czy alkoholikowi po zapiciu te uczucia i emocje są przydatne, wartościowe, czy może jednak szkodliwe?

Główne przesłanie znanej od starożytności Przysięgi Hipokratesa głosi: Primum non nocere (Po pierwsze nie szkodzić), ale psycholog lub terapeuta nie jest lekarzem, Kiedy/jeśli leczenie się nie udaje, to trzeba znaleźć powody albo… winnych.

…że prawdopodobnie żadna ludzka siła nie mogłaby nas uwolnić od alkoholizmu. (WK, z 2018, s. 60)

Z lektury różnych historycznych książek Wspólnoty wyciągam wniosek, że pierwszym weteranom AA (zanim jeszcze powstały jakiekolwiek psychoterapie odwykowe), prawdopodobnie nie wpadłoby do głowy, żeby człowieka bezsilnego wobec alkoholu, wrabiać w poczucie winy za… bezsilność wobec alkoholu.

Rada. Napiłeś się znowu po miesiącach lub latach abstynencji? Rób to, co zaleca sponsor, co zawarte jest w Programie działania, w Dwunastu Krokach. Nurzanie się w poczuciu winy i wyrzutach sumienia z powodu bezsilności, nie pomoże ci w niczym.

---
*„Alkoholik”, Meszuge, WAM, s. 108.

https://tomwitkow.wordpress.com/2017/12/15/psychoterapia-bez-makijazu-4/