Patent na (nie)porozumienia

Jasne komunikaty rodzą jasne sytuacje, jasne sytuacje sprzyjają porozumieniu.

Językiem niejasnym, niezrozumiałym (przynajmniej dla większości), pełnym błędów, zawierającym wątpliwe określenia i pojęcia, udziwnionym, cudacznym, bezsensownym, pokrętnym itp. ludzie posługują się w bardzo różnych sytuacjach, mnie zainteresowało jednak, jak i po co robi się coś takiego.

Najbardziej banalne jest nieuctwo. Człowiek nie wie, jak jest poprawnie, więc robi błędy – przykre, ale dość częste. Jednak przy odpowiedniej dawce cierpliwości i dobrej woli można się porozumieć. Gorzej, gdy ktoś upiera się, że wie lepiej i używa błędów specjalnie., próbując tym coś udowodnić. W świecie zdrowych ludzi mówi się w takiej sytuacji o głupocie lub durnocie, a w środowisku AA o nietrzeźwości.

Kolejnym przypadkiem jest sekta. Ludzie, którzy nie chcą, żeby otoczenie ich rozumiało. Wydawało mi się, że najlepiej byłoby, gdyby członkowie sekty posługiwali się jakimś egzotycznym językiem obcym, na przykład w Polsce, językiem swahili. Ale to by wymagało konieczności nauczenia się go, a poza tym zwracałoby to uwagę na sekciarzy. W sekcie posługują się raczej dwuznacznym językiem (ang. Double - Talk), co oznacza specyficzne słownictwo, w którym poszczególne słowa co innego oznaczają publicznie, a co innego w wewnętrznym użytku członków. Z czasem język sekty, a przynajmniej jego niektóre elementy, popularyzuje się i zaczynają pojawiać się w powszechnym użyciu, ale w sekcie wciąż powstają nowe. Choćby „zadziać”. Oznacza zgubić, zapodziać, ale w pewnych grupach i środowiskach – wydarzyć się*.

Inny przykład to „dziewka służebna i chłopiec łaziebny”. Dawno temu we dworach, karczmach i zajazdach zajmowali się porządkami, szykowali kąpiel, dbali o łaźnię, prali, sprzątali, ale ich głównym zajęciem było świadczenie usług seksualnych gościom. Taka prostytucja po prostu. Podobno obecnie w pewnych środowiskach określenie „służebny” ma już inne znaczenie. A może nadal takie samo, nie jestem pewien.

Język może być też narzędziem manipulacji, pomaga uzyskiwać przewagę nad kimś, władzę. Oczywiście język w ogóle, ale mnie chodzi teraz o taki udziwniony, cudaczny, pełen błędów i specjalnie tworzonych dziwolągów.

Powiedzmy, że ktoś mi zarzuci, że jestem brumbraty. Naturalnie spytam, co to znaczy, a wtedy on – do wtóru rechotu swoich kolesi – odpowie: no, skory ty nawet nie rozumiesz, co się mówi, to jak mamy się dogadać, ha, ha, ha. A ja nawet nie wiem, jak niby miałbym się bronić. Co ciekawe kolesie mojego rozmówcy też nie wiedzą, co to niby znaczy, ale nie ujawnią swojej niewiedzy, bo okazałoby się, że też są beznadziejni, jak ja.

Oczywiście słowa „brumbraty” nie ma, wymyśliłem je doraźnie dla zilustrowania zagadnienia. W rzeczywistości jednak bardzo niedawno miało miejsce podobne wydarzenie. Pewni ludzie z AA drwili ze mnie, że nie rozumiem, co to jest „aktywny głos” oraz „skutecznie działające zbiorowe sumienie”. Tyle tylko, że moje prośby, by mi to wyjaśnić, spotykały się z dalszymi złośliwościami. Podejrzewam, że te osoby też nie umiały tego wyjaśnić. Jako trzeźwy alkoholik spytałem o to fachowców od języka polskiego. Jakież było moje zdumienie, kiedy okazało się, że tych pojęć nie rozumieją nawet poloniści**.

Wymyślonym, choć już nie przeze mnie, i kompletnie niezrozumiałym określeniem jest też choćby „samonapęd” – zwłaszcza w odniesieniu nie do maszyn lub urządzeń, ale ludzi. Cel takich działań jest oczywisty: podzielić społeczność (grupę, naród itp.) na lepszych i gorszych, tych rozumiejących (niby) i tych którzy do niezrozumienia tych dziwolągów się przyznają.

I ostatni już przykład, bo też nie o mnożenie przykładów mi chodzi.

Najwyższe uprawnienia dla służb AA w Polsce powinny zawsze mieć oparcie w sumieniu zbiorowym całej naszej Wspólnoty, wobec którego służby ponoszą ostateczną odpowiedzialność. Jeden błąd, banalny, na poziomie gimnazjum, widziałem od razu, ale reszta też nie była jasna. Tym razem może posłużę się obrazkami, żeby niczego nie przekręcić.

Tekst ten został nieco zmieniony, to grupy ponoszą odpowiedzialność, ale błędy (zwłaszcza "uprawnienia dla") pozostały. 

Wymieniłem wcześniej trzy powody używania dziwacznego języka: braki w podstawowym wykształceniu, sekciarstwo i próby manipulowania innymi. Ale najgorsze jest to, że one się nie wykluczają. Czasem dwa lub wszystkie trzy powody występują jednocześnie.

Rozmawiałem i korespondowałem z wieloma alkoholikami o długim stażu w AA, przynajmniej 15 lat, i prosiłem o ocenę różnic między wtedy i dziś. Zawsze zwracali uwagę na większą życzliwość uczestników mityngów i łatwiejszą komunikację między nimi. Podobno teraz, bez znajomości specjalnego języka i bez sprawnego posługiwania się nim (włącznie z obowiązującymi chyba błędami), nie czują się we Wspólnocie ani bezpiecznie, ani „u siebie”. Oczywiście są też zmiany na plus, a konkretnie to jedna zmiana – Program realizowany ze sponsorem. Więc na koniec zastanawiam się, czy było/jest warto… Program wyzdrowienia z alkoholizmu w zamian za wymóg używania sekciarskiego, pełnego błędów języka? A może spytać trzeba inaczej: czy używanie takiego dziwnego języka świadczy o trzeźwości? O szacunku, miłości i wdzięczności dla Wspólnoty i innych alkoholików? O powrocie do normalności? Czy proste i jasne komunikaty nie upraszczają życia i relacji między ludźmi?

Niech wasza mowa będzie: Tak, tak; nie, nie. A co nadto jest, od Złego pochodzi.. Mt 5,37







---
* https://sjp.pwn.pl/doroszewski/zadziac;5524418.html
https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/zadziac;7927.html

** https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/Aktywny-glos-i-dzialajace-sumienie;21562.html